Aşırı Empati Sendromu

Kelime olarak geniş bir deneyim yelpazesini ifade etmek için kullanılan empatiyi, duygu alanında çalışmalar yürüten araştırmacılar genellikle başkalarının ne düşündüğünü veya ne hissettiğini hayal edebilme yeteneği ile birlikte diğer insanların duygularını algılama yeteneği olarak tanımlar. 

 

Aşırı empati ya da hiper empati durumunda ise birey, empatik bağ kurduğu kişi ya da kişilere hem ayna hem de sünger olmayı içeren bir deneyim yaşar. Diğer insanların acılarını sadece hissetmez aynı zamanda o acıyı fiziksel olarak da yaşarlar. Bu acı, bireyde kaygıya neden olan ve karşı tarafın ihtiyaçlarına maruz bırakan türde bir acıdır. Hiper empati sendromuna daha detaylı değinmeden önce aşağıda empati türlerine kısaca değinilmiştir. 

 

İki Tür Empati 

Araştırmacılar genellikle iki tip empati ayrımını benimserler. Bunlar bilişsel ve duygusal empatidir. Bireyin bir başkasının duygularını ne kadar iyi algılayabildiği ve anlayabildiği ağırlıklı olarak bilişsel empatinin alanını oluşturur. Aynı zamanda "empatik doğruluk" olarak da bilinen bilişsel empati Hodges ve Myers’ a göre kişinin nasıl hissettiği de dahil olmak üzere başka bir bireyin zihninin içeriği hakkında daha eksiksiz ve doğru bilgiye sahip olmayı içerir. 

 

Bilişsel empati süreçleri genel olarak; başkasının duygularını anlama ve algılama, kurgusal karakterlerle özdeşleşme eğilimi ya da bir durumu zihinde hayal gücü becerisi başkalarının bakış açısını anlayabilme ve algılayabilme ve bazen bu becerinin belirli istenen sonuçlara ulaşmak için stratejik olarak kullanımı gibi deneyimleri kapsar. 

 

Empati Becerilerini Geliştirmek 

Anlaşılan o ki zihinsel süreçlerin hâkim olduğu bilişsel empatinin kontrollü kullanımı, bireyde sağlıklı empatik süreçlerin devam ettirilmesinde kilit bir role sahip. Bireyin, empatik süreçleri sağlıklı biçimde devam ettirebilmesi; diğer insanların duygusal deneyimlerini içselleştirmesinden çok anlaması, algılayabilmesi ve doğru davranışlar oluşturmasında yatıyor. Bu açıdan bilişsel empati becerilerini geliştirmek ve etik kullanmak büyük önem arz etmekte. Duygudan yoksun bırakılmış bilişsel empatik süreçler bireyin kontrolünü kaybederek manipülatif davranışlar geliştirmesine neden olabilir! 

 

Bir başka empati türü duygusal empati ya da primitif empati; duygusal bulaşmadan kaynaklanan öznel bir durumdur. Genellikle bilinçsiz ve otomatik olarak gerçekleştirilir. Duygusal empati becerileri; duygusal deneyimleri paylaşmak, bir başkasının acısını içselleştirerek, sıkıntılı hissetmek, diğer insanlara yardım etmeye belirgin şekilde gönüllü olmak şeklinde özetlenebilir. 

 

Hiper Empati Sendromu  

Empatik süreçlerde diğer insanların acılarını, hislerini doğru algılayabilmek ve uygun davranış şekilleri geliştirmek daha çok bilişsel empatik süreçleri ifade ederken çok büyük oranda tabiaten gerçekleşen başkalarının bu deneyimlerini içselleştirerek yaşamaya sebep olan süreçler duygusal empatinin sonucu olarak gerçekleşir. Peki duygusal empati ne dereceye kadar işlevsel? Duygusal empatinin sınırları çizilebilir mi? Diğerlerine acı veren deneyimleri; kendi beden ve ruh sağlığı bütünlüğümüze zarar vermeden içselleştirmek mümkün mü ya da ne dereceye kadar doğru? Duygusal empatik yönü ağır basan bireyler ne gibi tehlikelerle karşı karşıya? Fazla doz empati yapmak bizi yıpratır mı? Bu sorular üzerine kafa yoran bazı araştırmacılar aşırı duygusal empatik süreçleri hiper empati sendromu olarak tanımlayarak bu durumla ilgili bazı çalışmalar yapmışlardır. 

 

Az sayıda kaydedilmiş vaka olması hiper empati hakkında bilgi edinmeyi zorlaştırmaktadır. Kayıt altına alınmış vakalarda hiper empatik bireylerde gözlemlenen bazı durumlar aşağıda listelenmiştir. Bu durumlar her zaman ortaya çıkmayabileceği için kişiden kişiye değişebilmektedir. İşte bazı öne çıkan belirtiler: 

 

Ayna dokunuşu sinestesizi, 

Yüksek duygusal ve fiziksel hassasiyet, 

Fiziksel duyumların, duygulara eşlik etmesi, (hiper empatik bireyler, karşılarındaki bireyin fiziksel acısını da içselleştirerek yaşamaya eğilimlidir.) 

Kolay uyarılma hali, 

Zayıf benlik algısı ve tekrarlayıcı davranışlar. 

 

Hiper empati sendromu tanısı almış olmak kişinin tedaviye muhtaç psikolojik bir rahatsızlığı olduğu anlamına elbette gelmiyor. Burada önemli olan hiper empatik bireyin bu deneyimlemelerin ne kadarını ne sıklıkta ve ne yoğunlukta yaşadığıdır. Yukarıda ifade edilmiş durumları sık sık deneyimlediğinizi düşünüyor ve kronik yorgunluğunuzun sebebini kestiremiyorsanız sebebi belki sizin de hiper empatik olmanızdır! Uzmanlar bu durum size acı vermeye ve hayat kalitenizi düşürmeye başladığında bir profesyonelden yardım almanızı öneriyor. Hiper empatinin doğası üzerine yakın gelecekte daha kapsamlı çalışmalar yapılması olası. Bu çalışma, yararlanılan kaynaklar ışığında konuya giriş niteliğindedir. 

 

 Kaynak